عوامل فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار در مشارکت تاریخی مردم اصفهان در حفاظت از مسجد جامع اصفهان

بیان مساله: مشارکت اجتماعی از مفاهیم مهم دنیای معاصر در حوزۀ معماری و شهرسازی است. این در صورتی است که تجربیات تاریخی ایران، از این مفهوم خالی نبوده است و مسجد جامع اصفهان را می‌توان نمونه‌ای دانست که در طول تاریخ با مشارکت اقشار جامعه، محافظت شده است. بیشتر پژوهش‌های صورت گرفته پیرامون این بنا متوجه وجه کالبدی آن بوده است و وجوه فرهنگی و اجتماعی آن، کمتر موردتوجه واقع‌شده است. از سویی دیگر این بنا، ازجمله بناهای تاریخی است که درگذر قرن‌ها، همچنان به حیات کالبدی و کارکردی خویش ادامه می‌دهد؛ بنابراین با توجه به کارکرد مشارکت اجتماعی در پیشبرد امور جامعه در دوران معاصر و حل مسائل اجتماعی، مطالعه در مورد تجربه تاریخی مشارکت در حفاظت از مسجد جامع اصفهان امری ضروری است. سوال تحقیق: عوامل فرهنگی تأثیرگذار در مشارکت تاریخی مردم اصفهان در نگهداری و حفاظت از مسجد جامع اصفهان چه بوده است؟ و نحوۀ تأثیرگذاری آن‌ها به چه صورت است؟ اهداف تحقیق: با این وصف هدف از این پژوهش شناخت عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار در مشارکت تاریخی مردم اصفهان در حفاظت از مسجد جامع اصفهان است. روش تحقیق: در این پژوهش از روش تئوری زمینه‌ای استفاده گردید. داده‌های موردنیاز از طریق مستندات کالبدی و کتیبه‌ها و منابع مکتوب استخراج گردید. سپس دادها تجزیه‌وتحلیل و مفهوم‌پردازی شد و در سه مرحله کدگذاری گردید و درنهایت محوربندی کدها، سه محور اصلی را به‌عنوان عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار در مشارکت مردم در حفاظت از مسجد جامع اصفهان، مشخص نمود. مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: نتیجه حاصل بیانگر آن بود که فرآیند حفاظت و نگهداری از مسجد جامع اصفهان در طول تاریخ هم به‌وسیلۀ حکومت‌ها و هم با مشارکت مردم انجام پذیرفته است. مشارکت مردم در این فرآیند به‌خوبی در کالبد مسجد جامع اصفهان قابل‌شناسایی است و عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار در آن شامل این عوامل است. عامل اول اعتقادات دینی جامعه است که از طریق ایجاد نگرش لزوم کنشگری اجتماعی نسبت به محیط کالبدی اجتماعی مسلمانان و لزوم حفاظت از محیط کالبدی اجتماعی به‌عنوان امانت الهی و از طریق سازوکارهای سنت وقف و بانی‌گری، منجر به تداوم مشارکت تاریخی در حفاظت این بنا شده است. در کنار این عامل، عوامل احساس تعلق‌خاطر جامعه و حضور میل به جاودانگی در افکار جامعه از عوامل دیگر مشارکت تاریخی در حفاظت از مسجد جامع اصفهان است.